رشد خرد فروشی در روزهای کرونا

شیوع ويروس کرونا طي ماه هاي اخیر، تاثیرات عمیقي را بر بخش خرده فروشي جهان داشته که ناشي از مسائلي چون اعمال محدوديت ها و پروتکل هاي بهداشتي براي مقابله با شیوع بیماري، کاهش سطح درآمدها و تغییر در تقاضاي مصرف کنندگان است.

الگوهاي رفتاري مصرف کنندگان به دلیل ملاحظات بهداشتي و اقتصادي تغییرات قابل توجهي داشته است. از يک سو تقاضا براي خريد اقلام ضروري خوراکي و بهداشتي افزايش قابل توجهي داشته و تقاضا براي خريد اقلام غیرضروري کاهش يافته و از سوي ديگر، جهان شاهد روندهايي نظیر افزايش اقبال به خريدهاي آنلاين، تمايل به خريد موادغذايي محلي، توجه به ارزش واقعي کالا در مقابل قیمت آن، کاهش وفاداري به برندهاي مطرح جهاني به نفع برندهاي محلي اما در دسترس و سالمتر بوده است.

مجموعه اين موارد، موجب تغییرات مهمي در فعالیت هاي بخش خرده فروشي جهان و به خصوص فروشگاه هاي زنجیره اي که نقش مهمي در تامین نیازهاي روزانه مصرف کنندگان اقلام ضروري و پرمصرف دارند، شده است.

شیوع کرونا تاثیرات متفاوتي بر بخش خرده فروشي کشورها داشته است. اما دو روند عمده در اين رابطه قابل تمايز است؛ يکي افزايش تقاضاي مصرف کنندگان براي اقلام ضروري غذايي و بهداشتي و کاهش تقاضا براي اقلام غیرضروري به منظور مديريت هزينه ها و ديگري کاهش تمايل مراجعه فیزيکي به فروشگاه ها و در عوض افزايش تمايل به انجام خريدها به صورت آنلاين است. نتايج يک پیمايش جهاني از ترافیک اينترنتي سوپرمارکت ها در سطح جهان نشان مي دهد که میزان آن در آوريل 2020 در مقايسه با ژانويه 2019،حدود 135 درصد افزايش داشته که اين مقدار در نیمه ژوئن جاري به 61 درصد رسید. اين خود مي تواند بیانگر تائید دو روند فوق باشد.

در خصوص افزايش شديد تقاضا براي اقلام ضروري در طول شیوع کرونا مي توان به تجربه کشور انگلیس اشاره کرد. مردم اين کشور در مدت چهار هفته منتهي به 21 مارس، نسبت به مدت مشابه سال گذشته براي خريد از سوپرمارکتها بیش از 79 میلیون بار بیشتر مراجعه انجام دادند که هدف اصلي عمدتا ذخیره سازي موادغذايي در منازل بود. طبق تحقیقات شرکت نیلسن، مصرفکنندگان انگلیسي معادل 2.4 میلیارد دلار پول بیشتر براي خريد موادغذايي هزينه کردند و همه سوپرمارکت هاي انگلیس شاهد افزايش فروش طي اين مدت بودند. فروشگاه تسکو رشد 20.1 درصدي، موريسون رشد 17.2درصدي و اسداي سنزبري رشد 22.4درصدي فروش را تجربه کردند.

از سوي ديگر بررسي ها نشان مي دهد که پس از بازگشايي مجدد کسب و کارها، میزان کل خرده فروشي اروپا در ژوئن 2020، به 99.7 درصد مقدار آن در ماه فوريه يعني قبل از آغاز شیوع کرونا رسیده است. اين میزان در مورد خريد حضوري گروه کالایی مواد غذايي، آشامیدني ها و تنباکو، منفي 1.3 درصد بوده است. اما ارزش خريدهاي پستي و آنالين در اين مدت 17.4درصد افزايش داشته است.

در خصوص ايران، از میزان فروش فروشگاه هاي زنجیره اي از زمان شیوع کرونا اطلاعات چنداني در دست نیست. اما مصاحبه با برخي مديران فروشگاه هاي زنجیرهاي نشان مي دهد، میزان فروش اين فعالان اقتصادي بسیار بیشتر از اهداف از پیش تعیین شده در قیاس با انتظار افزايش تقاضاي همیشگي براي آغاز سال نو بوده است.

بررسي ها نشان مي دهد میزان فروش فیزيکي برخي از فروشگاه هاي زنجیرهاي در زمان موج اول کرونا بیشتر از 30 درصد بوده است. البته در حال حاضر از اين روند افزايشي کاسته شده است. تعداد اقلام خريداري شده نیز مولفه مهمي براي درک بهتر تقاضاي فزاينده براي خريد اقلام پرگردش در زمان کرونا بوده است. بطور نمونه گفته مي شود تعداد اقلام در هر فاکتور از زمان اعلام قرنطینه (نیمه دوم اسفندماه سال 1398) نسبت به قبل از آن به بیش از 10 الی 11 قلم کالا در هر فاکتور رسیده است.

پیش از کرونا، میانگین تعداد اين اقلام حدود 5 قلم بوده است. اگر چه اين روند نیز با کاهش محدوديت ها کمتر شده، اما ممکن است با شیوع بیشتر کرونا مجددا افزايش بیشتري را تجربه کند. همچنین میانگین ارزش سبد خريد هر مصرف کننده نیز حداقل 3 برابر شده که البته علاوه بر افزايش کمیت خريدها، نبايد نرخ فزاينده تورم و کاهش قدرت خريد مردم را نیز در افزايش ارزش سبد خريدها بي تاثیر دانست.