تخصص‌گرایی رمز موفقیت و توسعه یافتگی

فروشگاه های زنجیره ای یکی از شاخص های نظام نوین توزیع به شمار می روند که توانسته اند نقش و جایگاه موثر و غیرقابل انکاری را در تامین کالاهای مورد نیاز شهروندان برای خود تعریف کنند. نقش فروشگاه های زنجیره ای در جامعه تا بدان حد است که تصور مردم و خوش بینی یا بدبینی از فراوانی یا کمبود کالا ارتباط مستقیمی با پر یا خالی بودن قفسه های این فروشگاه ها دارد. به جرات می توان گفت قفسه های این فروشگاه ها یکی از شاخص های مهم برای سنجش میزان تولید و روند توزیع کالاهای اساسی و غیر اساسی مورد نیاز مردم هستند.
در کنار تاثیر مثبت فروشگاه های زنجیره ای در صرفه جویی در وقت و زمان مشتریان و فراهم نمودن حجم و مقیاس بالایی از کالا برای مشتریان در یک سال گذشته و همزمان با شیوع ویروس کرونا که زندگی شهروندان را به گونه ای اساسی نسبت به قبل دگرگون کرده است نقش فروشگاه های زنجیره ای و بویژه فروش اینترنتی این فروشگاه ها در تأمین کالاهای اساسی دوچندان شده است.
همزمان با گسترش فروشگاه های زنجیره ای اما منتقدین این فروشگاه ها نیز بر حجم انتقادهای خود افزوده و با نوعی بدبینی، فعالیت این فروشگاه ها را مورد نقد قرار داده اند. نقدهای جدی نیمه دوم سال گذشته که در بسیاری از موارد از مرزهای نقد خارج و رنگ و بوی تخریب به خود گرفت بخشی از مخالفت هایی بود که با فلسفه وجودی و نحوه فعالیت فروشگاه های زنجیره ای شده است. در این میان اتحادیه کشوری فروشگاه های زنجیره ای به عنوان اصلی ترین نهاد حامی و سخنگوی این صنف در حال حاضر تلاش می کند تا ضمن بیان نقش مثبت این فروشگاه ها در زندگی شهروندان، با روش های مختلف ضمن پاسخگویی به انتقادات در مسیر توسعه و تقویت هم افزایی گام بردارد. اتحادیه کشوری فروشگاه های زنجیره ای که یکی از نوپاترین اتحادیه ها است در فروردین ماه، وارد پنجمین سال از تاسیس خود می شود. روزنامه دنیای اقتصاد به مناسبت پنجمین سالگرد تأسیس اتحادیه کشوری فروشگاه های زنجیره ای در گفتگو با چند تن از اعضای هیات مدیره این اتحادیه، مسائل پیرامون فروشگاه های زنجیره ای را از جوانب گوناگون بررسی کرده است.


*وجود و فعالیت اتحادیه های موضوعی یکی از شاخص های توسعه یافتگی است
دکتر امیرخسرو فخریان؛ رئیس اتحادیه کشوری فروشگاه های زنجیره ای می گوید: وجود و فعالیت نهادهای غیر دولتی و سازمان های مردم نهاد و فراهم بودن بسترهای مناسب قانونی برای انجام فعالیت های هدف، را یکی از مهم ترین شاخص های توسعه یافتگی یک سیستم سیاسی- اجتماعی و از ضروریات تحقق رشد و توسعه همه جانبه جامعه است. هنگامی که یک سیستم سیاسی، وجود و فعالیت نهادهای غیردولتی مختلف را به رسمیت شناخته و مسیر فعالیت آنها را هموار می سازد در حقیقت به پذیرش تقسیم قدرت با این نهادها و دخالت دادن آنها در روند تصمیم گیری ها اذعان می کند.
خارج شدن قدرت از تمرکز و تقسیم آن در بین نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی به همان اندازه که مشارکت اجتماعی و در نتیجه احساس تعلق اجتماعی را گسترش می دهد می تواند موجب کاهش هزینه های مادی و انسانی در روند تصمیم گیری ها و صرفه جویی در وقت به عنوان بزرگترین سرمایه انسانی و در نهایت، دستیابی به نتیجه های مفید و موثر شود.
اتحادیه ها یکی از مهم ترین نهادهای غیردولتی هستند که توانسته اند در کشورهای توسعه یافته، نقش و کارکرد خود را تعریف نموده و در امور مربوط به صنف خود، ضمن تبادل آراء با اعضاء اتحادیه و رسیدن به یک اجماع نظر پیرامون اهداف و مصالح خود، با دولت به عنوان نهاد تصمیم گیر و سیاست گذار اصلی جامعه به یک فهم مشترک و تفاهم سه سویه که برآورده کننده منافع دولت، مردم و اعضاء اتحادیه است، برسند.
در بسیاری از جوامع، فضای باور و اعتمادی که میان دولت و اتحادیه ها به وجود آمده است، باعث شده است تا اتحادیه ها، با برعهده گرفتن طیف گسترده ای از مسئولیت هایی که پیش از این دولت انجام آنها را پذیرفته و اتفاقا بواسطه بوروکراسی حاکم بر ساختار خود، انجام این مسئولیت ها را با وقت و هزینه بالا ، آن هم نه به صورت تمام و کمال پیگیری می نمود، همان وظایف و چه بسا وظایف به مراتب بیشتری را در مدت زمان کمتر و با صرف وقت و هزینه های پایین تر، اجرایی نموده و به واسطه سامانه نظارتی خود که از سامانه نظارتی دولتی کارآمدتر، به روز تر و کمتر مستعد فساد مالی است ، روند اجرای تصمیمات و نتایج حاصل شده را پایش و کنترل نمایند.
در کشور ما و با وجود گذشت بیش از چهاردهه از تغییر نظام سیاسی و به قدرت رسیدن نظامی که بر اساس تعالیم دینی بر مشاوره، مشورت، هم فکری و هم اندیشی تاکید بسیاری دارد متاسفانه در زمان اخذ تصمیم و اجرای برنامه ها، آن گونه که شایسته است اتحادیه ها طرف مشورت قرار نگرفته و با نوعی بدگمانی تاریخی، اتحادیه را مجامعی می دانند که بیش و پیش از آن که مصلحت جامعه را در نظر داشته باشند سود و منفعت اعضاء اتحادیه را هدف اصلی خود قرار داده اند. این نگرش اگرچه شاید از یک عقبه تاریخی سیاسی و اجتماعی یعنی میل به تمرکز قدرت در نزد دولتی ها و بدگمانی اجتماعی به سرمایه و شرکت ها، برخوردار باشد اما تا حد زیادی به فعالیت اعضاء اتحادیه های صنفی نیز مربوط می شود.
پر بیراه نخواهد بود اگر ادعا شود این که دولت ها، اتحادیه های صنفی را طرف مشورت خود قرار نمی دهند و یا آنها را شریکی راهبردی و قابل اعتماد نمی دانند به دلیل فقدان اتحادیه های صنفی به روز، پویا و حرفه ای است که از به چالش کشیدن تصمیمات دولت و یا ارائه مشاوره های کارشناسی و تعریف چشم انداز واقع بینانه ای از شرایط فعلی و آتی حرفه خود ناتوان بوده و نتوانسته اند خود را به سیستم دولتی تحمیل نموده و یا اعتماد و باور دولت را به کارشناسی، توانایی و خیرخواهی خود به دست آورند.
واقعیت این است که در ایران، بسیاری از اتحادیه های صنفی، یا صرفا تشکیلاتی هستند که به نام و عنوانی بسنده کرده اند و یا محلی برای رقابت های داخلی اعضاء بوده که به جای اﺗﺤﺎد و ﯾﮑﭙﺎرﭼﮕﯽ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺟﻬﺖ اﯾﺠﺎد اﻧﺴﺠﺎم و ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی راﻫﺒﺮدی و ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ ﺟﻬﺖ ﻣﺤﻘﻖ ﺳﺎزی اﻫﺪاف ﺗﺨﺼﺼﯽ و همچنین ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮاﻧﻊ ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ در مسیر ﮔﺴﺘﺮش ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی اﻗﺘﺼﺎدی،ﺗﺠﺎری و مذاکره با دولت و قانونگذار جهت رﻓﻊ این موانع، با رقابت های تخریبی نه تنها اتحادیه ها را از پرداختن به رسالت های قانونی و صنفی خود بازداشته اند بلکه موجب ایجاد حس بدگمانی اجتماعی و نیز عدم باور دولت به خویش و در نتیجه نادیده گرفتن از سوی دولت شده اند.
* تنوع گروه های کالایی فروشگاه های زنجیره ای دلیل تاسیس اتحادیه است
در همین راستا نایب رئیس اول اتحادیه کشوری فروشگاه های زنجیره ای در خصوص اهداف تأسیس اتحادیه کشوری فروشگاه های کشور، گفت: اتحادیه بر اساس قانون نظام صنفی شکل گرفته و ازآنجایی که فروشگاه های زنجیره بزرگ و کوچک متشکل از مجموعه ای ازکالاهای متنوع واحد های صنفی مانند موادغذایی،پوشاک، لوازم خانگی، کتاب و ... هستند این نقص وجود داشت که این فروشگاه ها برای دریافت پروانه کسب وفعالیت درکشور به کجا مراجعه کنند به همین دلیل بعد از اصلاح قانون نظام صنفی، قانون گذار این نیاز را دید که در این حوزه ها اتحادیه ای کشوری شکل بگیرد و مشکل مجوز فروشگاه های عرضه کننده کالاهای مختلف رفع شود.
منصور عالی پور بابیان اینکه طبق قانون نظام صنفی وظایف چندگانه ای برای اتحادیه هادرنظرگرفته شده منجمله صدورپروانه کسب ، ایجاد زیرساخت و تسهیل برای توسعه فروشگاه های زنجیره ای است، گفت: این اتحادیه در راستای وظایف خود برای رفع موانع توسعه و فعالیت فروشگاه های زنجیره ای برنامه های عملیاتی درستی رادر دستور کار خودقرارداد.
به گفته وی در حال حاضر با توجه به فعالیت اتحادیه در پنج سال گذشته بسیاری از فعالین صنفی راغب هستند پروانه خود را از این اتحادیه دریافت کنند تا با گرفتن این پروانه بتوانند در سراسر کشور فعالیت کنند.
عالی پور بابیان اینکه صدور دستورالعمل ها و آیین نامه های مختلف از اتحادیه فروشگاه های زنجیره ای باعث شده روند فعالیتشان تسهیل گردد وتوسعه خوبی ایجاد کنند، تصریح کرد: همین مزیت ها باعث شده در شرایط کنونی اتحادیه 117 عضو در صنوف مختلف همچون لوازم خانگی ،پوشاک، مواد غذایی و ... داشته باشد که البته همه آنها صاحب برند صنفی بوده و درمجموع 80 هزار شغل در کشور ایجاد کرده اند و در راستای اهداف اتحادیه یعنی توسعه فروشگاه های زنجیره ای برای کمک به تولید، توزیع و اشتغال فعالیت می کنند.
نایب رئیس اول اتحادیه کشوری فروشگاه های زنجیره ای با تأکید بر اینکه فروشگاه های زنجیره ای در 5 سال گذشته به ویژه در زمان کرونا نقش مؤثری داشته است، گفت: در حال حاضر باوجوداین بیماری مردم ترجیح می دهند در مکان هایی خرید کنند که پروتکل های بهداشتی رعایت می شود و ارزیابی فعالیت یک سال گذشته فروشگاه ها حکایت از حرکت آنها در مسیر ایجاد امنیت فکری وجسمی مشتریان خوددارد.
*فروشگاه های زنجیره ای سهم عمده ای در نظام نوین توزیع دارند
همچنین ابراهیم طلایی بازرس هیات مدیره اتحادیه در گفت وگو با خبرنگار دنیای اقتصاد با اشاره به اینکه ضرورت تحول در نظام در پی تحولات اجتماعی منجر شد تا مطابق قانون نظام صنفی کشور قانون ایجاد و توسعه فروشگاه های زنجیره ای پیش بینی شود، گفت: در قانون برنامه ششم توسعه نمایندگان مجلس برنامه ای را تدوین کردند که سهم فروشگاه های زنجیره ای کشور در نظام توزیع به 20 درصد افزایش پیدا کند.
وی بابیان اینکه در فروردین سال 95 به همت 37 شرکتی که فروشگاه های زنجیره ای داشتند و حمایت وزارت صنعت اتحادیه فروشگاه های زنجیره ای تشکیل شد، گفت: در همان زمان با پیگیری اعضای هیات رئیسه توسعه فروشگاه های زنجیره ای دنبال شد و هم اکنون حدود 117 شرکت حقوقی و 125 برند در مساحتی بالغ بر 2.5 میلیون متر مربع فضای فروشگاهی در اتحادیه مشغول فعالیت هستند که باوجود موانع رشد فراوانی کرده اند.
بازرس هیات مدیره اتحادیه بابیان اینکه همواره در برابر پدیدهای جدید مقاومت هایی دیده می شود. تصریح کرد: استقبال مردم از فروشگاه های زنجیره و نحوه عملکرد فروشگاه ها بیانگر روند رو به رشد فروشگاه ها است به گونه ای که امروزه تعداد فروشگاه ها به بیش از 6500هزار شعبه رسیده و حدود 12 درصد از توزیع کشور را در اختیاردارند.
طلایی در خصوص اتهاماتی که به فروشگاه های زنجیره ای واردشده است، گفت: به کار رفتن واژه هایی مانند کلاهبرداری برای فروشگاه های زنجیره ای به عنوان یک پدیده مترقی نشان دهنده چیزی جز دشمنی نیست، برای نمونه یک فردی به ظاهر کارشناس در رسانه عمومی اعلام کند که مقایس وزن کیلو است و توزیع کالا با بسته بندی 800 گرم کلاهبرداری است رفتاری کاملاً نادرست است و از طرف دیگر اجازه توضیح و دفاع هم در همان رسانه داده نمی شود و در رد این اتهامات می توان ادعا کرد که واحد وزنی برای فروش کالاهای دیگر مانند زعفران و طلا هم کیلو هست، درحالی که این طور نیست.
وی با تأکید بر اینکه تولیدکننده های مطرح با کم فروشی برند خود را خدشه دار نمی کنند، گفت: وقتی به صورت شفاف وزن یک کالا و قیمت آن روی بسته بندی درج شده ادعای تخلف و کم فروشی غیرمنطقی است و همین حق انتخاب مردم در فروشگاه های زنجیره ای و پاسخ دهی به موقع به نیازهای آنها باعث شده که استقبال خوبی از مجموعه های فروشگاه های زنجیره ای داشته باشند.
بازرس هیات مدیره اتحادیه در خصوص تخفیف در فروشگاه های زنجیره ای گفت: درگذشته قبل از توسعه فروشگاه های زنجیره ای، تولیدکننده کالاهای خود را با هر تنوعی که خودشان تشخیص می دادند، تولید می کردند و بازاریاب های شرکت تولیدکننده در سطح شهر بازاریابی می کردند و از رسانه های عمومی هم برای تبلیغات محصولشان استفاده می کردند و دارای هزینه های سنگین توزیع و فروش بودند و در این شرایط این تولیدکننده ها با خواب سرمایه هم مواجه می شدند که به عنوان هزینه سربار به قیمت تمام شده ای کالاها اضافه می شد.
وی با تأکید بر اینکه با توسعه فروشگاه های زنجیره ای تولیدکننده ها با آنها قراردادهای بلندمدتی منعقد کرده اند گفت: با توجه به اینکه فروشگاه های زنجیره ای شعبه های متعدد و متفاوتی دارند هر یک از تولیدکننده ها با در نظر گرفتن سفارش فروشگاه ها میزان تولید خود را تعیین می کنند و منجر به صرفه جویی ناشی از مقیاس تولید می شود. به طورقطع تولید هزار واحد از یک محصول با تولید 10 هزار واحد از یک محصول قیمت متفاوتی خواهد داشت و تولیدکننده ها برنامه ریزی می کنند تا با افزایش تولید قیمت تمام شده محصول داشته باشند.
وی با تأکید بر اینکه همکاری تولیدکننده ها با فروشگاه های زنجیره ای منجر به افزایش گردش سرمایه برای آنها می شود اظهار کرد: توسعه همکاری در این بخش باعث می شود که تولیدکننده ها دیگر نیازی به تبلیغات گسترده نداشته باشند و حتی از ناوگان حمل ونقلی فروشگاه ها برای انتقال محصولات خود به انبار فروشگاه استفاده کنند به همین دلیل قیمت تمام شده کالا برای تولیدکننده ها کاهش می یابد و ازاین رو آنها تخفیف های مناسبی به فروشگاه ها ارائه می دهند.
طلایی با تأکید بر اینکه توسعه فروشگاه های زنجیره ای به هیچ یک از بخش های نظام توزیع آسیب نمی رساند، گفت: توسعه این فروشگاه ها منجر به افزایش بهره وری، پاسخگویی و شفافیت شده و در شرایط کنونی به عنوان بازوی دولت عمل می کنند و مردم هم در تأمین کالاهای خود دسترسی مناسبی پیداکرده اند.


*دلایل استقبال مردم از فروشگاه های زنجیره ای
در ادامه مهدی عارفی داریان دبیرهیات مدیره اتحادیه درگفتگوباخبرنگارروزنامه دنیای اقتصاد بااشاره به اینکه فراوانی کالاها در فروشگاه های زنجیره ای بیشتر از فروشگاه های سنتی وجود دارد، گفت: مسائلی مانند یکسان سازی قیمت، قفسه بندی و ... جزء مزیت های فروشگاه های زنجیره ای است و از طرف دیگر مصرف کننده می تواند در کوتاه ترین زمان ممکن کالاهای خود را تهیه کند و با توجه به اینکه این فروشگاه ها خرید عمده انجام می دهند و واسطه ها را حذف می کنند قیمت تمام شده را کاهش داده به همین دلیل تخفیف بیشتری به مشتری ارائه می دهند .
وی با تأکید بر اینکه در فروشگاه های سنتی وضعیت انبارداری و خرید کلی مانند فروشگاه های زنجیره ای نیست، افزود:در فروشگاه های زنجیره ای ارتباط با مشتریان مطلوب است و نسبت به عرضه محصولات به مشتریان اطلاع رسانی انجام می شود و این فعالیت به روزآن ها باعث شده که در ارتباطات خود با مشتریان و تولیدکننده ها دقت بیشتری داشته باشند.
عارفی داریان با تأکید بر اینکه در برخی از فروشگاه های زنجیره ای مراکزبازی، کافی شاپ و ... وجود دارد،گفت: این فروشگاه ها دارای سیستم امنیتی و تهویه مناسبی هستند به همین دلیل بیشتر مورد اقبال مصرف کننده ها قرارگرفته اند.
دبیرهیات مدیره اتحادیه با تأکید بر اینکه فروشگاه های زنجیره ای واحدهای تخصصی مانند واحد آی تی، انبارداری، حمل ونقل، بازرسی و ... وجود دارد، تصریح کرد: این فروشگاه ها از فناوری های جدید استفاده می کنند و بانک های اطلاعاتی جامعی دارند و برندهای بزرگ در این فروشگاه ها حضور یافته اند و همچنین با آموزش کارکنان خودارتباط با مشتریان را تقویت کرده اند و حتی ارائه جوایز برای خرید مشتریان ... وباعث افزایش استقبال مردم از فروشگاه های زنجیره ای شده است.
عارفی داریان با تأکید بر اینکه فروشگاه های زنجیره ای در دوران کرونا عملکرد مطلوبی داشتند، گفت: فروشگاه های زنجیره ای نه تنها دستورالعمل های ابلاغی ستاد ملی مبارزه با کرونا را به نحوه احسنت رعایت کردند بلکه با بعضا با ارائه دستکش یک بارمصرف گامی فراتر در راستای حفظ سلامت مصرف کننده برداشتند ، همچنین با عملکرد مناسب در تأمین کالاهای پرمصرف مردم به امنیت غذایی کشور کمک کردند. شستشو و ضدعفونی کردن فضاهای اداری، سالن های فروش، شستشوی مستمر بسکت های خرید مشتریان، صندوق ها و دیگر بخش های فروشگاهی، بخشی از این اقدامات پیشگیرانه است که اتحادیه کشوری فروشگاه های زنجیره ای با انجام آن سعی دارد به طور جدی میزان انتشار این ویروس را در سطح فروشگاه های خود را کاهش داده و آرامش خاطر بیشتری را برای شهروندان فراهم نماید.
دبیرهیات مدیره اتحادیه همچنین افزود: علاوه بر آن چه گفته شد، برای مقابله با این ویروس و جلوگیری از انتشار آن هماهنگی و همکاری لازم نیز با بازرسان وزارت بهداشت صورت گرفته و جای هیچ نگرانی برای شهروندان وپرسنل فروشگاه ها نیست، اما فروشگاه های زنجیره ای به عنوان نهاد اجتماعی و متعهدی که خود را ملزم به حفظ سلامت شهروندان می داند، سعی دارد با هوشیاری بیشتری عملیات ضد عفونی و نظافت روزانه را در چند نوبت انجام داده و تمام تلاش خود را برای مقابله با این ویروس انجام دهد.

عارفی داریان در انتها گفت: با توجه به جلسات کارشناسی و مدیریتی مشترکی که برای نحوه نظافت و مقابله با شیوع ویروس کرونا در فروشگاه های زنجیره ای انجام شده، موضوع سلامت شهروندان و مشتریان فروشگاه ها روزانه مورد رصد و بررسی قرار می گیرد تا امنیت خاطر شهروندان با حضور و خرید از این فروشگاه ها به خوبی تامین گردد