آینده سوپرمارکت های آنلاین در ایران

رادیو افق کوروش - تنها به دلیل اینکه مردم زیادی از سوپرمارکت آنلاین خرید نمی کنند به این معنی نیست که آن ها نمی خواهند. در واقع بسیاری از آن ها به صرفه جویی در وقت، بسیار نیاز دارند اما به فروشگاه ها می روند، ساعت های زیادی را راهروهای فروشگاه ها می گذراند و در صف پرداخت منتظر می مانند. در حالیکه از خریدهای راحت از یک سوپرمارکت اینترنتی خبر ندارند!

اما راحتی همه چیز نیست. یکی از سوال هایی که همیشه ذهن بازاریابان فعال در این صنعت را به خود مشغول می کند این است که چرا مصرف کننده از سوپرمارکت یا فروشگاه زنجیره ای سر کوچه ی خود خرید نکند و سوپرمارکت های آنلاین را انتخاب کند؟
مصرف کنندگان حاضر نیستند که قیمت، کیفیت، سرعت و تنوع کالایی را قربانی صرفه جویی در وقت کنند. این درحالی است که یک سوپرمارکت اینترنتی به سختی می تواند همه ی ویژگی های قیمت به صرفه، کیفیت سرویس ایده آل، سرعت تحویل بالا و تنوع کالایی را همگی باهم داشته باشند. همانطور که در فروشگاه های زنجیره ای فیزیکی نیز میبینیم، استراتژی آن ها عمدتا یا همواره تخفیف با تنوع کالایی کم یا تنوع کالایی بالا با تخفیف کم و کالاهای لوکس تر است. در صنعت سوپرمارکت های اینترنتی نیز معمولا یک یا تعدادی از این مزیت های رقابتی مطرح می شوند:

• تخفیف بالا و قیمت مناسب
• سرعت در تحویل سفارشات و کیفیت خدمات
• تنوع کالایی و کیفیت آن ها
• هزینه های عملیاتی
• نقاط تحت پوشش

بنابراین مزیت رقابتی برجسته در این صنعت حرف اول را می زند و هر سوپرمارکت اینترنتی که بتواند تعداد بیشتری از مزیت های بالا را کسب کند، احتمال موفقیت بیشتری را نیز خواهد داشت. بنابر مصاحبه هایی که با مشتریان سوپرمارکت های آنلاین مختلف داشته ایم درصد زیادی از آن ها درصورتیکه یک سوپرمارکت اینترنتی در مزیت رقابتی خود، عملکرد خوبی نداشته باشد، بلافاصله سوپرمارکت آنلاین دیگری را انتخاب می کنند که این موضوع، کار سخت سوپرمارکت های آنلاین را در رقابت با دیگر رقبا بیان می کند.

اما در این میان راحتی خرید، ارزش پیشنهادی اصلی همه ی سوپرمارکت های آنلاین است. بنابراین هر عاملی که باعث عدم راحتی مشتری در خرید شود، گارانتی از دست دادن مشتری برای همیشه است! سرعت پایین وب سایت، رابط کاربری ضعیف، عکس نامناسب و اطلاعات ناکافی محصولات از این دسته عوامل است.
همانطور که در بالا اشاره کردم، هزینه های عملیاتی نقش بسیار مهمی را در این صنعت ایفا می کنند. فروشگاه فیزیکی را در نظر بگیرید که در یکی از نقاط پر رفت و آمد شهر قرار دارد، مردم بدون نیاز به تبلیغات پر هزینه ای، وارد فروشگاه می شوند، خودشان اجناسشان را جمع آوری می کنند و با خود به منزل می برند. بدون هیچ هزینه ای!
حالا یک سوپرمارکت آنلاین را در نظر بگیرید! در ابتدا به فعالیت های مارکتینگ وسیعی نیاز دارد تا شناسایی شود. پس از آن که مشتریان سفارشات خود را در وبسایت ثبت کردند، چند نفر باید این سفارشات متنوع را از فروشگاه جمع آوری کنند. سپس آن را به صندوق تحویل دهند، صندوق سفارشات را به پیک ها تحویل دهد و پیک ها، سفارشات را سالم به مشتریان تحویل دهند. (سرعت عمل و کیفیت بسیار مهم است.) حال اگر حساب و کتاب سرانگشتی داشته باشید می بینید که در مقایسه با فروشگاه های فیزیکی چند نقش جدید اضافه شده است که به تبع آن هزینه ها نیز بالا رفته است.

تازه علاوه بر آن کالاهای سوپرمارکتی حاشیه سود کمتری نیز نسبت به سایر کالاها مانند گوشی های موبایل دارند. همین توضیحات کافیست که به نقش اساسی کاهش هزینه های عملیاتی در موفقیت سوپرمارکت های آنلاین پی ببرید.
در ایران شرکت های زیادی در زمینه تجارت الکترونیک و فروشگاه های اینترنتی فعال هستند و به نمونه های موفقی مانند دیجی کالا و بامیلو نیز می توان اشاره کرد. اما صنعت سوپرمارکت آنلاین با این دسته از فروشگاه های اینترنتی بسیار متفاوت است و فروشگاه های اینترنتی محصولات تند مصرف و زود گردش چالش های اساسی تری را پیش رو دارند. در این صنعت با اقیانوس آبی مواجه هستیم که هنوز هیچ شرکتی به سهم بزرگی از بازار دست نیافته است، مدل کسب و کار جا افتاده ای شکل نگرفته است و شرکت ها در حال آزمون و خطا هستند. در فاصله زمانی بسیار کمی رقبای جدیدی اضافه می شوند و با همان سرعت نیز تعدادی از رقبا از صحنه ی رقابت خارج می شوند. (همین دلایل کافیست تا به آبی بودن اقیانوس سوپرمارکت های آنلاین پی ببرید!)
از مدل های کسب و کاری که در این صنعت بسیار مورد توجه هست، می توان به دو مورد زیر اشاره کرد:

• تامین کنندگان خرده فروشی (Marketplace)
• انبار داری

در مدل اول، سوپرمارکت آنلاین به عنوان پلتفرمی عمل می کند که یک اکوسیستم تشکیل داده و مشتریان را به نزدیک ترین خرده فروش متصل می کند، تا اجناس خرده فروش را به دست مشریان برساند. حال این اکوسیستم ممکن است با بیزینس های حمل و نقل نیز همکاری کند تا اکوسیستم بزرگتری تشکیل شده و این کسب و کارهای حمل و نقل، وظیفه ی ارسال این سفارشات را داشته باشند. در این مدل، عملکرد هرکدام از اعضای اکوسیستم بر بقیه اعضا تاثیرگذار است و سوداوری یا زیان هرکدام بر دیگر اعضا تاثیر خواهد گذاشت.
در مدل کسب و کار دوم، سوپرمارکت اینترنتی یک کسب و کار یکپارچه را از زنجیره تامین تا لجستیک (حمل و نقل) تشکیل داده و همه ی اعضای کسب و کار برای یک تیم واحد بزرگ تر و واحدهای استراتژیک کوچکتری کار می کنند.
آنچه مشخص است هردو مدل کسب و کار، چالش های اساسی و مزیت های به خصوص خود را دارند و هردوی این مدل ها هم هرکدام تا قسمتی در سوپرمارکت های آنلاین ایرانی پیاده شده اند. باید منتظر ماند و دید که در آینده کدامیک از این کسب و کارها سهم بازار بیشتری خواهند داشت و در این کسب و کار چالش برانگیز موفق خواهند شد.
بر اساس پیشبینی ها در آینده نزدیک در آمریکا کسی را در فروشگاه های فیزیکی نخواهید دید! چون تحولات صنعتی آمریکا نیز پس از چندسال تاخیر معمولا وارد ایران می شوند، همین عامل باعث شده تا اکثر فروشگاه های زنجیره ای فیزیکی قصد وارد شدن به این صنعت را داشته باشند تا سهم بازار آینده خود را از دست ندهند. علاوه براین فروشگاه های فیزیکی، کسب و کارهای آنلاین نیز که تجربه های موفقی در صنایع دیگر را کسب کرده اند در حال وارد شدن به این صنعت هستند که نوید آینده ای سخت و پر از رقابت برای این صنعت نوپا را می دهد.